طرح‌هاي محرابي
مجموعه ۱۵- طرح‌هاي محرابي
طرح اصلي در‌اين تيم بر مبناي محراب ميباشد. مكاني كه در مساجد، مكان نمازگزاردن امام جماعت ميباشد. درين طرح‌ها معمولاً محراب را با تزييناتي از قبيل قنديل، گلدان و حتي درختچه‌هاي كوچك مي‌پوشانند و گاه دو طرف محراب را با رديف‌هاي بزرگي كه سقف محراب بر روي آن قراردارد نشان ميدهند. گونه هاي طرح‌هاي اين تيم عبارتند از: محرابي قنديلي، محرابي گلداني و محرابي درختي. ”[۱۰]
فرش
تيم ۱۶- طرح‌هاي محرمات
درين طرح كليه متن فرش از جهت طولي به ستون‌هاي موازي تقسيم گشته و درون اين ستون‌ها با نگاره‌هايي همچون بته جقه، گونه هاي اسليمي يا اين كه ختايي و گل و برگ‌هاي ديگر تقسيم مي گردد. در واقع متن فرش به طور راه و روش راه و روش مي باشد .محرمات بته جقه‌اي داراي اسم و رسم‌ترين طرح اين تيم ميباشد. ”[۱۰]
گروه۱۷- طرح‌هاي هندسي
همه نقوش از انواع هندسي ميباشد و با استعمال از خط‌هاي زاويه دار ساخته ميشوند.[۱۴] مانند: هندسي كف معمولي، هندسي جوشقان، هندسي خاتم شيراز، هندسي لچك و ترنج و هندسي قابي. ”[۱۰]
مجموعه ۱۸ - طرح‌هاي ايلي و عشايري
اين طرح‌ها عموماً بوسيله عشاير كشور ايران بافته مي گردند و اكثر زمان ها نگاره‌ها و تزيينات طرح برگرفته از ذهن قاليبافان ميباشد. قرينگي در طرح معنايي ندارد. آساني و عدم قرينه كاري نقوش از دست اندركاران اصلي زيبايي طرح‌هاي اين تيم ميباشد. ”[۱۰]
تيم ۱۹ – طرح‌هاي تلفيقي
اين طرح‌ها به مرور عصر وبا تركيب شدن طرح‌هاي متعدد به وجود آمده. برخي از طرح‌هاي تلفيقي به دليل تلفيق قشنگ و درست نقوش متفاوت از جذابيت بالايي برخوردارند. بعضا ديگر ناشي از تلفيق نابهنجار چندين طرح ميباشند. سيرتكامل‌هاي مختلفي از طرح‌هاي تلفيقي را مي‌اقتدار اسم موفقيت مانند لچك و ترنج تلفيقي، تلفيقي جور گلي، تلفيقي گل فرنگ، تلفيقي هندسي و… ”[۱۰]
سيسيل ادواردز در كتاب باارزش خويش با اسم قالي كشور ايران اذعان مي دارد: “آيا نقوش و گونه هاي طرح‌هاي قالي كشور‌ايران هر مورد نمايانگر يك نظريه يا اين كه نوعي معاش و وجود ميباشد؟ انگيزه طراحان اهل ايران توليد لذت توسط قرينه‌سازي و زيبايي ميباشد. آنان يا اين كه طرح‌ها را از معاش حقيقي (طبيعت) الهام گرفته‌اند يا اين كه از منابع فرنگي استعمال نموده‌اند. در هريك از اين دو شرايط بايستي رابطه داشتن اين انواع و نقوش را با اذهان صوفيانه و عارفانه با احتياط خاطرنشان كرد. چه بسا اين گونه هاي، صورت‌هاي معمولي گرديده حيوان ها، گياهان و طيوران باشد كه با سپري شد عصر تغيير تحول يافته‌اند. آنچه مسلم ميباشد زن قاليباف هنگامي پشت دار نشسته، طولاني تر از آنچه چشم الهام گرفته مي‌انديشد. ” ”[۱۵]
فرش كرمانشاهي با طرح درختي
همينطور به گزارش دكتر معالج پرهام در وقتي كه پژوهش راجع به نمادپردازي مغرب زمين، جايگزين تامل‌هاي رمزي، نمادي و اساطيري مشرق زمين شده، نمادهاي شرقي به قياس با مفاهيم نمادي غربي معقول شدند. به اين ترتيب نقش مايه بيد مجنون نقش مايه‌اي پر از اندوه و حزن اسم گرفت. فرش‌هايي با چنين نقش مايه فرش عزا و نقش بيد مجنون بيد گريان در نزد غريبان، تلقي شويد. در همين دوره بود كه نگاره‌هاي سه گوش رمز و گردن تجديد يافته جانوران كليد يوناني و قلاب و نقش مايه چهار بازويي اواسط ترنج‌هاي قاليهاي فارسي خرچنگ و رتيل اسم گرفت. ”[۱۶]
مجموعه ۱۹ – طرح‌هاي معاصر
فائق احمد[۱۷]
ندا رضوي پور[۱۸]
ابو شاهي[۱۹]
بافت[بازنويسي]
يك فرش اهل ايران در موزه لوور در پاريس
بافت الگوي تكرار گرديده‌اي ميباشد كه وزن داراست. بافت حتي مي تواند مشتمل بر غلظت و رقت رنگ يا اين كه فروغ و روشنايي باشد. وزن در فعاليت موزيك جنبش آن ميباشد. اين ملودي در حجم‌ها و سطح ها نيز خويش را نشان مي دهد و حتي ميتوانيم اين وزن يا اين كه ريتم را به طور موضوعي در عمل داشته باشيم يعني ارتباطي كه في مابين سوژه‌ها و فضاي موضوعي اثر هنري به وجود ميايد. بر مبناي اين سر مشق، فرش‌ها از نگاه ساختار به ساختارهاي هندسي، گردان و انتزاعي قابل تقسيم‌اند. به نظر صورت و فرم به مدد خطوط گونه هاي نقوش انساني، گياهي، جانوري، تلفيقي، اماكن ساخت ميشود و از ديد بافت كه به عبارتي وزن و نوا كلي فعاليت ميباشد در گونه هاي تك موضوعي، خشتي، فريم قابي، محرمات، لچك ترنجي، بندي. اسليمي قابل تقسيم‌اند.
صرف لحاظ از اين تقسيم‌بندي محتوايي همه فرش‌هاي شاخصي كه از نقوش گياهي و حيواني در آن استعمال مي‌گردد عبارتند از:
نقوش گياهي
درختي؛ افشان؛ گلداني (فرش سجاده‌اي، فرش محرابي) بوته‌اي؛ لچك ترنج؛ محرمات، گلستان؛ باغي، پاليز، پرديس؛ گل انار و پادشاه عباسي؛ بندي (مينا خاني و واگيره‌اي)؛ اسليمي، ختايي؛ گل فرنگ، گل سرخ؛ خشتي، فريم قابي
برچسب: قاليشويي مشهد،